Maslach

MBI
Ik sprak al eerder over de MBI, de Maslach Burnout Inventory, het algemeen erkende meetinstrument inzake burnout. Het is een lijst van nog geen 30 vragen die over drie onderwerpen of dimensies iets zeggen:

Emotionele uitputting
Dit heeft betrekking op het gevoel helemaal leeg te zijn vanwege het werken met anderen. We zagen dat burnout aanvankelijk beschreven werd als behorend bij verzorgende beroepen, nog steeds het meest bekende onderdeel van het burnout-zijn.

Depersonalisatie
Oftewel men heeft een cynische en afstandelijke houding ontwikkeld naar de mensen toe met wie men werkt. Het geloof in de ander is op en je ziet dat niet gauw meer terug komen.

Verminderde persoonlijke bekwaamheid
Je twijfelt sterk aan je eigen competenties, je denkt dat je er niets meer van bakt, je kunt niet goed meer met je patienten, leerlingen etc. om gaan.

Betrokkenheid en meer
Vreemd genoeg komt betrokkenheid hier niet in voor, terwijl dat juist het begrip lijkt te zijn waar alles om draait. Immers, een overmaat aan betrokkenheid is normaal gesproken de eerste stap in het burnout geraken. Dit is vooral voer voor de wetenschappers, die psychologische meetinstrumenten ontwerpen. Merkwaardig is ook dat de MBI gezien wordt als het meetinstrument maar dat er nu ook onderzoekers zijn die betogen dat het wezen van burnout juist zit in de combinatie van uitputting en emotionele distantie. Dan zou burnout dus geen drie, maar slechts twee dimensies kennen. De essentie van burnout zou dan zijn dat er een gebrek aan handelingsvermogen is, gecombineerd met een gebrek aan motivatie. Oftewel: bij burnout denken we aan een energetisch en een motivationeel aspect, wat behandeling eigenlijk wel vereenvoudigt.

Betrokkenheid, vloek of zegen?

Emotioneel zwaar werk
Een erkende en bekende oorzaak in het opbouwen van burnout. Sommige beroepen, onderwijs, verpleging e.d. vragen kennelijk een meer als normale persoonlijke betrokkenheid bij de leerlingen of patiënten. We kunnen ook zeggen dat deze beroepen die betrokkenheid juist uitlokken. Binnen de beroepsgroep wordt vaak beleden dat zonder inzet en betrokkenheid je geen goede onderwijzer, verpleger of noem maar op kunt zijn. De perspectieven waaronder je je beroep moet uitoefenen zijn aldus onuitgesproken maar zeer duidelijk aanwezig en van een morele waardering voorzien. Jonge beroepsbeoefenaren gaan zich zeer makkelijk naar dit impliciete ideaalbeeld gedragen. Je bent jong en je houdt dat makkelijk een paar jaar vol. Maar, ga er maar eens aan staan, geven, geven en nog eens geven zonder terug te krijgen.

De zogenaamde professionele instelling
Je kunt dus als beroepsbeoefenaar makkelijk klem komen te zitten. Om het nog wat erger te maken wordt ons zo de laatste 10 of 20 jaar geleerd dat we ons moeten gedragen als "echte" professionals. Deze "echte" professional is al net zo'n verzinsel als de verplichte inzet die je zogezegd moet betonen. De impliciete veronderstelling achter deze professional is dat iemand in staat moet zijn 8 uur daags zich emotioneel helemaal te leeg te werken voor de leerlingen, patienten etc. Vervolgens moet hij ook in staat zijn om, liefst na een beetje overwerk, de deur achter zich dicht te trekken om zich van de ene minuut op de andere nergens meer druk over te maken.

Dilemmas
Helaas is er geen enkele school of opleiding ter wereld die ons leert hoe dat moet, je emoties op commando afsluiten. Als je dus blijft geloven en handelen zoals je dat steeds deed en je niet van de impliciete paradoxen bewust wordt waarin je jezelf misschien wel steeds verder verstrikt, kun je natuurlijk heel makkelijk burnout geraken, eenvoudigweg omdat je voor jezelf geen uitweg meer kunt onderscheiden.

Hoe lossen we dat nou op?
Wat natuurlijk enorm helpt is dat je je werkelijk bewust wordt van je eigen situatie. Als je voor jezelf kunt benoemen dat je je laat leiden door impliciete, onuitgesproken wetmatigheden, in plaats van de clausules uit je arbeidscontract, ben je al een heel eind verder. Om zo ver te komen moet je in ieder geval uitgebreid in gesprek gaan met lotgenoten of wellicht hulpverleners. Het is bekend dat het nu eenmaal niet eenvoudig is om helemaal op eigen kracht die impliciete wetmatigheden te leren zien en te begrijpen wat hun invloed is.